O ortodoncji i aparatach

Wada zgryzu, a także inne nieprawidłowości w zakresie położenia i ustawienia zębów to nie tylko problem estetyczny ale poważny problem zdrowotny, którym zajmuje się nasza nowoczesna ortodoncja. Prawidłowe ustawienie zębów dzięki poprawie wyglądu i lepszemu samopoczuciu to gwarancja sukcesu w życiu zawodowym i prywatnym, lecz także mniejsza skłonność do próchnicy, odkładania się kamienia nazębnego, tendencji do chorób przyzębia (paradontozy). Leczenie ortodontyczne często może zniwelować również wady wymowy, jak również poprawić jakość żucia (gryzienie, odgryzanie pokarmów). Takim leczeniem zajmuje się lekarz ortodonta.

Aparat ortodontyczny ruchomy

Leczenie ortodontyczne dzieci (okres uzębienia mlecznego mieszanego oraz wczesnego stałego), czyli korekta wady zgryzu lub leczenie krzywego zgryzu odbywa się za pomocą różnych modyfikacji aparatów ruchomych. Aparat ruchomy wewnątrzustny składa się z akrylowej płytki w kolorze wybranym przez Pacjenta (dziecko), drucianych elementów utrzymującychoraz elementów aktywnych: śrub, sprężyn. Najlepszym momentem na leczenie wad zgryzu przy pomocy tego typu aparatów jest okres wzrostu dzieci i młodzieży. Leczenie aparatem ruchomym, jego skuteczność uzależniona jest od rodzaju wady, wieku Pacjenta oraz jego współpracy z lekarzem. Podobnie przedstawia się sprawa, jeśli chodzi o czas leczenia ortodontycznego. Aby prawidłowo wyleczyć krzywy zgryz, dziecko musi przestrzegać obowiązujących zasad stosowania aparatów ruchomych: czasu noszenia i sposobu korzystania z aparatu.

Aparat stały

Leczenie ortodontyczne to przede wszystkim aparat ortodontyczny stały. Najczęsciej jest to aparat metalowy, lecz decyzję, co do wyboru aparatu podejmuje ortodonta wraz z Pacjentem. Aparat na zęby możemy stosować u młodych Pacjentów, a także u osób dorosłych niezależnie od wieku. Aparaty stałe to urządzenia składające się z różnego rodzaju zaczepów (zamków, pierścieni) osadzonych za pomocą specjalnych klejów na stałe do powierzchni zębów. Zaczepy te stanowią umocowanie dla sprężystych drutów, będących właściwym źródłem siły dziełającej na zęby, którą dyktuje ortodonta. Dzięki temu, że aparaty stałe wywierają siłę bez przerwy, przez cały okres leczenia, pozwalają na osiągnięcie precyzyjnych efektów leczniczych. Leczenie aparatem stałym trwa w zależności od wady zgryzu od roku do trzech lat.

W zależności od potrzeb leczniczych i estetycznych Pacjenta, nowoczesna ortodoncjaoferuje różne rodzaje aparatów ortodontycznych:

Aparat ortodontyczny metalowy

Precyzyjny i tańszy aparat na zęby. Aparat metalowy daje możliwość indywidualnego wizerunku poprzez zastosowanie kolorowych gumek utrzymujących łuk.

Aparat ortodontyczny estetyczny

To przede wszystkim aparat ortodontyczny porcelanowy (w kolorze zęba), lub aparat ortodontyczny kryształowy (jego inna nazwa to aparat szafirowy), jedyne całkowite przezroczyste zamki ortodontyczne, mniej widoczne, lecz także mniej wytrzymałe mechanicznie. Aparat kryształowy to idealne rozwiązanie dla wymagających Pacjentów.

Leczenie ortodontyczne – przebieg:

1. Konsultacja ortodontyczna
2. Plan leczenia ortodontycznego – przedstwaienie i omówienie tzw. Full record
3. Właściwe leczenie ortodontyczne
4. Wizyty kontrolne
5. Faza retencji/ stabilizacji

1. Konsultacja ortodontyczna – podczas pierwszej wizyty ortodonta przeprowadzi dokładny wywiad z Pacjentem w celu jak najpełniejszego zrozumienia przyczyn zgłoszenia się na wizytę oraz zapoznaje się z potrzebami i oczekiwaniami Pacjenta. Na pierwszej wizycie lekarz ortodonta zleca wykonanie szczegółowych badań pozwalających na postawienie pełnej diagnozy i ustalenie indywidualnego planu leczenia:

  • badanie zewnątrzustne i wewnątrzustne
  • pobranie wycisków do gipsowych modeli diagnostycznych uzębienia
  • dokumentacja fotograficzna (zewnątrz i wewnątrzustna – wykonuje ją lekarz ortodonta w gabinecie)
  • zdjęcia rentgenowskie: cyfrowy pantomogram, zdjęcie boczne czaszki, czyli zdjęcie cefalometryczne

2. Przedstawienie planu leczenia – podczas drugiej wizyty ortodonta przedstawia Pacjentowi plan leczenia ortodontycznego, uwzględniający przebieg i przewidywany czas trwania leczenia ortodontycznego, by móc dokładnie określić jak długo aparat na zęby powinien być założony. Ustalony na podstawie wykonanych badań plan ma zagwarantować Pacjentowi uzyskanie jak najlepszego wyniku pod względem estetyki, funkcji i stabilności. Jest to również moment przeznaczony na ewentualne pytania Pacjenta i wybór aparatu (to, czy będzie to aparat metalowy, porcelanowy, czy też kryształowy/szafirowy, zależy w dużej mierze od Pacjenta). Przy wyborze aparatu należy uwzględnić także koszty leczenia aparatem stałym. Po zaakceptowaniu przez Pacjenta planu leczenia, ortodonta rozpoczyna właściwe leczenie ortodontyczne.

3. Rozpoczęcie właściwego leczenia – to wydanie Pacjentowi aparatu ruchomego lub założenie aparatu stałego. Lekarz ortodonta przedstawia Pacjentowi wszelkie wskazania ortodontyczne i konieczne porady.

4. Wizyty kontrolne – celem tych obligatoryjnych wizyt jest kontrola przebiegu leczenia i aktywacja aparatów:

  • aparaty stałe co 4-6 tygodni
  • aparaty ruchome co 2-4 miesiąc

5. Leczenie ortodontyczne to też faza retencji i stabilizacji. Niezbędnym etapem po zdjęcu aparatu stałego jest faza bierna leczenia, stabilizująca osiągnięte wyniki i zapobiegająca nawrotowi wady. Po zdjęciu aparatu, oczyszczeniu zębów z kleju i wypolerowaniu, ortodonta przykleja w łuku dolnym specjalny drucik (retainer) do wewnętrznej powierzchni zębów. Na górny łuk Pacjent otrzymuje również retencję, jest to ruchoma akrylowa płytka, którą bezpośrednio po zdjęciu aparatu stałego należy nosić w dzień i w nocy, później czas jej noszenia jest stopniowo redukowany, w niektórych przypadkach wady zgryzu oprócz płytki konieczny jest także retainer w łuku górnym.

Higiena w trakcie leczenia ortodontycznego: do rozpoczęcia leczenia niezbędne jest, aby zęby były wyleczone, bez osadu i kamienia nazębnego, a dziąsła bez oznak stanu zapalnego. Zachowanie higieny jest najważniejszym wymogiem, aby leczenie aparatem stałym zakończyć z oczekiwanym sukcesem. Pacjent nie przestrzegający zasad higieny jamy ustnej nie może być leczony ta metodą. Utrzymanie właściwej higieny po założeniu aparatu staje się trudniejsze  ale nie niemożliwe. Zęby należy czyścić starannie po każdym posiłku. W codziennej pielęgnacji zębów można wspomagać się szczoteczkami jednopęczkowymi, nićmi dentystycznymi oraz płynami do płukania jamy ustnej.

Dokładną instrukcję utrzymania higieny jamy ustnej Pacjentowi przekazuje lekarz ortodonta lub higienistka stomatologiczna. Szczoteczka do zębów musi towarzyszyć Pacjentowi w domu, pracy lub szkole oraz na wizytach kontrolnych u stomatologa – ortodonty. Aparat ortodontyczny sam z siebie nie wywołuje próchnicy, natomiast zaniedbanie higieniczne może prowadzić do odwapnień (białych plam), przerostów dziąseł oraz ubytków próchnicowych. W przypadku radykalnego zaniedbania higieny ortodonta ma prawo odmówić dalszego leczenia Pacjenta.

Aby leczenie ortodontyczne było efektywne, konieczna jest pełna współpraca Pacjenta z lekarzem, a w przypadku dzieci także  z rodzicami czy opiekunami.

Leczenie aparatem stałym – dyskomfort

W przypadku wyboru metody leczenia aparatem stałym, zaraz po założeniu aparatu lub kilka dni później (drugi, trzeci dzień) może pojawić się uczucie dyskomfortu, a nawet ból, szczególnie przy gryzieniu twardych pokarmów. Objawy te powinny jednak ustąpić w ciągu tygodnia od rozpoczęcia leczenia, a przyzwyczajenie się do aparatu zajmuje zwykle kilka dni. Wskazane jest ograniczenie się do spożywania miękkich pokarmów. Podobne odczucia, lecz w mniejszym natężeniu, mogą wystąpić po wizycie kontrolnej, na której dokonywana jest aktywacja aparatu stałego. Odstające elementy aparatu ortodontycznego mogą drażnić błonę śluzową policzków i warg, ale znakomitym remedium na tę uciążliwość jest specjalny wosk, który ortodonta przykleja do aparatu, a błona śluzowa szybko przyzwyczaja się do nowych warunków. W przypadku przedłużających się dolegliwości bólowych zaleca się łagodne środki przeciwbólowe. Podczas całego leczenia ortodontycznego należy unikać pokarmów twardych, ciągnących się i lepkich. Pokarmy te mogą uszkodzić aparat co wydłuża i komplikuje leczenie oraz utrudnić oczyszczanie zębów. Aparat stały estetyczny posiada zamki ortodontyczne, których wybór wiąże się z koniecznością ograniczenia spożywania mocnej kawy, herbaty, niektórych napojów (np. z czarnej porzeczki) i potraw oraz palenia papierosów. Produkty te sprzyjają tworzeniu się trudnego do usunięcia osadu.